Szklanka i filiżanka. Rodzinne historie
8.02-9.03.2014
Przechowywane w naszych domach od kilku pokoleń, pamiętają wiele rodzinnych spotkań. Szklanki i filiżanki są nam bliskie, bo bliskie były ich związki z ludźmi, o których chcemy pamiętać. Te wybrane na wystawę prezentują dorobek projektantów, od lat 20. XX wieku do pierwszej dekady wieku XXI. Dokumentują także wpływ kultury picia kawy i herbaty na produkcję szklanek i filiżanek. Przyjęte granice czasowe to szczególny okres przenikania wzorców ze wschodu i zachodu, oddziaływujących na rodzaj naczynia, jego wielkość i kształt, a także na sposób przygotowania wybranego napoju. To projekt Fundacji Fly with Art współfinansowany przez Województwo Śląskie. Kurator: Bogdan Kosak; Projekt wystawy: Tomek Wójcik
"…Prezent ślubny moich rodziców – serwis na 24 cztery osoby, dziś już nieco przetrzebiony, spoczywa w piwnicznym ukryciu. Stylizowana neorokokowa forma, sowicie pokryta złotem, dekoracyjnie wyprofilowane uchwyty, delikatny wypukły roślinny relief, zdobi brzuśce naczyń i kołnierze talerzy i talerzyków. Nieśmiertelna "Fryderyka" – mieszczańskie marzenie o luksusie – rodzice nie darzyli jej szczególną sympatią, ale sądzę, że i tak mieli wiele szczęścia, dostali bowiem jedną z jej klasycznych wersji (taką samą otrzymał w darze prezydent H. Truman) bywały bowiem i bogatsze, dekorowane kalkomaniami kwiatowymi lub rodzajowymi scenkami a la Watteau…"
"Od Fryderyki do Anastazji, czyli krótka historia powojennego, śląskiego wzornictwa ceramiki", Barbara Banaś, Format, 1 (30), 1999.
Szklanka, szkło sodowe, lata 80. XX wieku, Krośnieńskie Huty Szkła
Uchwyt do szklanki, blacha mosiężna srebrzona, lata 20. XX wieku, "Bracia Henneberg"
"Pewnego wczesnojesiennego dnia 1930 roku Izabela z Wolffów Driesenowa idąc ulicą Grunwaldzką w Mysłowicach, zatrzymała się przed sklepem kupca Adlera. Właściwie tego dnia nie zamierzała nic kupować, ale komplet sześciu "koszyczków" był taki uroczy… A tacka, na której ustawili go subiekci, pasowała doń idealnie.
Pan Adler ukłonił się poważnie, podziękował. Zapytał jeszcze, dokąd przesłać paczkę - do mieszkania przy rynku czy już do nowego domu przy ulicy Kardynała Hlonda.
- Na Hlonda, panie Adler, na Hlonda - odpowiedziała Izabela, wielce zadowolona z poczynionego zakupu i dumna z domu, którego budowę właśnie z Franciszkiem zakończyli.
I w ten to sposób "koszyczki" - bo nikt w domu nie używał nazwy "uchwyty do szklanek" - rozpoczęły codzienną służbę w dużej kuchni nowego wówczas domu, z oknami wychodzącymi na rozległy ogród. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego stulecia skutecznie utrudniały wnuczce Izabeli konsumowanie herbaty - z niewiadomych bowiem, zgoła tajemnych przyczyn, połowa zawartości szklanki lądowała zawsze - podkreślmy mocno: zawsze - w koszyczku, a potem na rękach, szyi, sweterku, a nawet kolanach."
Katarzyna Młynarczyk
Kryształowa szklanka ze spodkiem, wyprodukowana w latach 30. XX wieku przez Hutę Szkła w Zawierciu, to rodzinna pamiątka Sebastiana Pietkiewicza, projektanta huty w Zawierciu w latach 2012 – 2013, po jego pradziadku. Pradziadek był hutmistrzem w hucie, w której kilkadziesiąt lat później pracował jego wnuk.
Huta w Zawierciu była znana z dobrej jakości szkieł o tradycyjnych szlifach kryształowych i nowoczesnych wzorów abażurów i kloszy. W jej wyroby wyposażone były transatlantyki MS Batory i MS Piłsudski
"Serwis "Krokus" jest w mojej rodzinie od pół wieku. Pamiętam wizyty u cioci, kiedy drżącymi rękoma brałam w ręce filiżankę z herbatą w obawie, by mi nie upadła. Pamiętam to miłe uczucie wyróżnienia, kiedy ciocia wyciągała serwis z kredensu. Parzyła herbatę i podawała mi ją w filiżance ze złotym rantem wewnątrz. Od kilku lat to ja serwuję w nim herbatę moim specjalnym gościom".
Krystyna Łuczak-Surówka
Córka projektantów, Ewa Kowalska, wspomina, że zestaw "Bolko" był testowany w domu. Jako dziecko brała udział w dyskusjach na jego temat i jej opinie, były zawsze z uwagą wysłuchiwane przez rodziców.
"To historia jak z amerykańskiego filmu. Kazimierz Jarząbek w 2010 roku jedzie z rodzinnej Zielonej Góry do Wałbrzycha. Chce w firmowym sklepie porcelany Krzysztof kupić prezentyna święta. Zaintrygowany wielką fabryką w środku miasta prosi o oprowadzenie po niej. – Może to już pana ostatnie zakupy tutaj – słyszy od rozgoryczonych pracowników. W regionie upadają kolejne fabryki porcelany: Wałbrzych, Książ, Porcelana Śląska, Trzyma się tylko Jaworzyna. Krzysztof też właśnie zbankrutował i ma być wystawiony na sprzedaż. Kazimierz Jarząbek, prezes dobrze prosperującej firmy Nordis Chłodnie Polskie, nie zastanawia się długo: kupuję! Uratował 300-osobowa załogę, utrzymał produkcję…
Nowi właściciele nadają fabryce znak firmowy Kristoff nawiązujący do oryginalnego brzmienia nazwiska jej założyciela Karla Kristera. Ojciec prosi córki o pomoc w odświeżeniu wizerunku firmy. Margarita, z wykształcenia prawniczka, od 15 lat mieszka w Warszawie, związana jest z branżą fotograficzną. Jedzie do Wałbrzycha obejrzeć fabrykę. O produkcji porcelany nie ma pojęcia. Za dwa lata będzie w tym temacie ekspertką i będzie non stop kursować na trasie Warszawa-Wałbrzych…"
"Kristoff!", Agnieszka Kowalska, "Wysokie obcasy", nr 36 (691), 8 września 2012.
W niedzielne wakacyjne przedpołudnia, gdy Słońce rozgrzewało posadzkę tarasu w domu Babusi, rozstawiano wiklinowe fotele wokół, przygotowanego do śniadania, stolika.
Kiedy na śnieżnej bieli wykrochmalonego obrusa ustawiono pięć filiżanek i talerzyk z przypudrowaną cukrem marmurkową babką, głos Babusi przywoływał dzieci, a jej dłonie obejmowały wielkiego porcelanowego słonia z siedzącym murzynkiem na pokrywce.
Był to imbryk z którego, kiedy dzieci juz grzecznie usiadły, Babusia nalewała pachnącą herbatę do maleńkich filiżanek.
Złota, z kobaltowym ptaszkiem, najpiękniejsza, była Pawła, z konikiem i jeźdźcem w czerwonym kubraczku -Janusza, biała ze złoceniami przeznaczona była dla Marka, w szachownicę należała do Tomka, a żółta filiżanka z bukiecikiem kwiatków na dnie była Małgosi.
Małgorzata Skałuba-Krentowicz
Szklanka kryształowa ze spodkiem, lata 30. XX wieku, Huta Szkła w Zawierciu
Szklanka grawerowana ze spodkiem, lata 30. XX wieku, Piotrkowska Fabryka Szkła "Hortensja"
Własność Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli
Szklanka, lata 60. XX wieku. Huta Szkła Okiennego "Szczakowa"
Zdobienie wykonane przez nieznany zakład rzemieślniczy
Szklanka dekorowana kalkomanią, projekt - lata 60. XX wieku, produkcja współczesna, kolekcja PRL, Krośnieńskie Huty Szkła "KROSNO" S.A.
Musztardówki - lata 50., 60., 70., 80. XX wieku, producenci nieznani
Filiżanka do kawy i spodek, lata 30. XX wieku, projekt - Julia Keilowa; plater - "Bracia Henneberg", szkło - Piotrkowska Fabryka Szkła "Hortensja"
Własność Adama Leji
Czarka do kawy, szkło sodowe, 1966, projekt - Wszewłod Sarnecki, Krośnieńskie Huty Szkła – własność Muzeum Narodowego w Warszawie
Filiżanka i spodek do czarnej kawy, "Luna", porcelana, projekt - Eryka Trzewik Drost, 1963, Zakłady Porcelany "Bogucice"
Filiżanka i spodek, "Epos", porcelana, projekt - Eryka Trzewik Drost, 1959, Zakłady Porcelany "Bogucice"
Filiżanka i spodek, porcelana, lata 60. XX wieku, projekt - Zygmunt Buksowicz, Wytwórnia Wyrobów Ceramicznych "Steatyt"
Własność Anny Cyski
Filiżanka i spodek, "Maria Teresa", porcelana, lata 30. XX wieku z dekoracją Jana Jezeli ,1969, Zakłady Porcelany "Bogucice", seria limitowana około 100 zestawów
Własność Muzeum w Gliwicach
Filiżanka i spodek do herbaty, szkło prasowane, lata 30. XX wieku, Huty Szklane Juliusza Stolle Niemen S.A.
Własność Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli
Filiżanka do białej kawy, "Łucja", porcelana, 1932, "Giesche" Fabryka Porcelany S.A.
Własność BGH Network S.A.
Filiżanka i spodek do kawy, "Asteroid", szkło prasowane, projekt - Jan Sylwester Drost, 1978, Huta Szkła Gospodarczego "Ząbkowice"
Filiżanka i spodek do herbaty, "Circus", porcelana, projekt - Marek Mielnicki, 2012, Porcelana Krzysztof Sp. z o.o.
Szklanka, szkło sodowe, kalkomania, lata 60. XX wieku, Krośnieńskie Huty Szkła
Uchwyt i podstawka do szklanki, blacha chromowana, ok. 1959, Rzemieślnicza Spółdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu Metalowców, Poznań
Szklanka, szkło sodowe, lata 80. XX wieku, Krośnieńskie Huty Szkła
Uchwyt do szklanki, blacha mosiężna srebrzona, lata 20. XX wieku, "Bracia Henneberg" –
Własność Katarzyny Młynarczyk
Szklanka grawerowana, szkło sodowe, lata 60. XX wieku, Krośnieńskie Huty Szkła
Uchwyt do szklanki, korzeń sosny, lata 50. XX wieku, Białostocczyzna
Szklanka, szkło sodowe lata 70. XX wieku, Krośnieńskie Huty Szkła
Spodek szklany, lata 70. XX wieku, producent nieznany
Uchwyt do szklanki, aluminium. lata 70. XX wieku, nieznany zakład rzemieślniczy
Szklanka, zdobienie malowane ręcznie, lata 60. XX wieku, Huta Szkła Okiennego "Szczakowa"
Uchwyt do szklanki, plastik, lata 70. XX wieku, zakład rzemieślniczy nieznany
Szklanka dekorowana kalkomanią, lata 80. XX wieku, Huta Szkła Okiennego "Szczakowa"
Uchwyt do szklanki, wiklina, lata 60. XX wieku, Cepelia
Filiżanka i spodek, "Rondo", porcelana, projekt formy - Alojzy Kosowski, 1987, z dekoracją "Grafiko" wg projektu Pawła Synowca, 1991, Zakłady Porcelany "Bogucice"
Filiżanka i spodek do czarnej kawy, "Justyna", porcelana, projekt - Alojzy Kosowski, 1978, Zakłady Porcelany "Bogucice"
Filiżanka i spodek "Kula", porcelana, projekt Bogdan Wendorf, 1930, dla Fabryki Porcelany i Wyrobów Ceramicznych w Ćmielowie S.A.; produkcja współczesna, Polskie Fabryki Porcelany "Chodzież" i "Ćmielów" S.A.
Filiżanka i spodek, "mops", porcelana, projekt - Joanna Chomka-Jaworska, 2007, mopsdesign
Filiżanka i spodek, porcelana, forma "Olimpia II" z 1996 roku z dekoracją "Nathalie & George" wg projektu Marii Jeglińskiej, 2013, Porcelana Krzysztof sp. z o.o.
Filiżanka i spodek "Dotyk błękitu", porcelana, projekt - Marek Cecuła i Dagmara Kopała, 2000, Ćmielów Design Studio, Polskie Fabryki Porcelany "Ćmielów" i "Chodzież" S.A.
Filiżanka i spodek dekorowany przez nieznany zakład rzemieślniczy w Katowicach, lata 60.XX wieku (filiżanka, projekt - lata 30. XX wieku, Chodzieskie Zakłady Porcelany i Porcelitu; spodek "Maria Teresa", projekt - lata 30. XX wieku, Zakłady Porcelany Bogucice)
Filiżanka i spodek do czarnej kawy, "Krokus", porcelana, projekt - Wincenty Potacki, ok. 1960, Zakłady Porcelany Ćmielów
Własność Krystyny Łuczak-Surówki
Filiżanka i spodek do czarnej kawy, "Dorota", porcelana, 1961, projekt - Lubomir Tomaszewski, Zakłady Porcelany Ćmielów
Własność Krystyny Łuczak-Surówki
Filiżanka i spodek, "Bolko", porcelit, projekt - Lucyna i Kazimierz Kowalscy, 1975, Państwowe Zakłady Porcelitu Stołowego, Tułowice
Filiżanka i spodek, "Nora", porcelana, projekt - Marek Tomaszewski, 1979, Zakłady Porcelany Stołowej "Karolina"
Filiżanka i spodek, fajans, lata 50. XX wieku, Włocławskie Zakłady Ceramiki Stołowej im. Rewolucji 1905 roku
Filiżanka i spodek, "66", kamionka, projekt - Bronisław Wolanin, 1988, "Ceramika Artystyczna" Spółdzielnia Rękodzieła Artystycznego w Bolesławcu
Filiżanka i spodek do herbaty, "Ami", kamionka barwnie szkliwiona, projekt - Janina Bany- Kozłowska, 1982, Zakłady Ceramiczne "Bolesławiec"
Filiżanka i spodek, "Ameryka", porcelana, projekt 1975, produkcja współczesna, Zakłady Porcelany Stołowej "Lubiana" S.A.
Filiżanka i spodek do herbaty, "36", porcelana, 1936, "Giesche" Fabryka Porcelany S.A.
Własność Ireny i Romana Gatysów
Filiżanka i spodek do herbaty, "Lolita" z dekoracją "Cottage", 1995, Porcelana Śląska Sp. z o.o.
Filiżanka i spodek, "Milenium", porcelana, projekt - Edmund Ruszczynski, Jan Kwinta, 1958, Zakłady Porcelany Stołowej "Krzysztof"
Szklanka, szkło sodowe, lata 80. XX wieku, Krośnieńskie Huty Szkła
Spodek, szkło prasowane, projekt Jan Sylwester Drost , lata 70. XX wieku, Huta Szkła Gospodarczego "Ząbkowice"
Filiżanka i spodek do czarnej kawy, "Jerzy", fajans, projekt - Wit Płażewski, 1961, Włocławskie Zakłady Ceramiki Stołowej im. Rewolucji 1905
Własność Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku
Filiżanka i spodek, porcelana, "Opty" wg projektu Stanisława Możdżenia z 1996 roku z dekoracją „Flaming” Magdaleny Pilaczyńskiej, 2012, Porcelana Krzysztof Sp. z o.o.
Szklanka, "Baryłka" i spodek, szkło żaroodporne
Szklanka - projekt lata 70. XX wieku; spodek, projekt lata 90. XX wieku; produkowane współcześnie przez TERMISIL Huta Szkła Wołomin S.A.
Filiżanka i spodek, "Kowalsky", z dekoracją "Explosive", porcelit, projekt – Monika Patuszyńska, 2001, Zakłady Porcelitu Stołowego "Pruszków"
Filiżanka i spodek do czarnej kawy, Czechosłowacja, wyprodukowana lata 30. XX wieku
Własność Małgorzaty Skałuby-Krentowicz